راهنمای روشـهای صحیح مطالعه و به یـادسپاری مطالب و جلوگیری از فراموشی به منظور دانش آموزان و دانشجویـان،زیباوب
انواع روشـهای مطالعه کدامند،تکنیک سازماندهی مطالب ،چگونـه مطالب را بـه خاطر بسپاریم،فراهم محیط مناسب به منظور مطالعه،ویژگیـهای راههای بهبود حافظه ،چه كنييم که تا مطالب مطالعه شده را فراموش نكنيمآسيب شناسي مطالعه درون دانش آموزان و شيوه هاي كنترل آن
روشـهای صحیح مطالعه،روشـهای مرور مطالب خوانده شده،شیوه های یـادسپاری مطالب ،دانش آموزان،معلمان،دانشجویـان،حافظه بلندمدت، شعر توجه به داخل فراموشی ،کلمات کلیدیkeywords:
www.zibaweb.com زیبا وب ،سایت مفید به منظور خانواده های ایرانی
گرد آوری حمـید رضا ترکمندی سایت زیباوب
40 نکته مـهم به منظور مطالعه بهتر،
راهنمای روش مطالعه صحیح و اصولی و روشـهای مرور مطالب خوانده شده
مقدمـه
آیـا تاکنون بـه این موضوع فکر کرده‌اید کـه هنگام مطالعه از چه روشی استفاده مـی‌کنید؟ یک روش مطالعه صحیح و اصولی مـی‌تواند بسیـاری از مشکلات تحصیلی را از بین ببرد. شعر توجه به داخل بررسیـهای بعمل آمده گویـای آن هست که افرادی کـه در زمـینـه تحصیل موفق بوده‌اند، روش صحیحی به منظور مطالعه داشتند. شعر توجه به داخل یـادگیری (learning) مسئله‌ای هست که درون سراسر طول زندگی انسان بویژه درون دوران دانش آموزی و دانشجویی اهمـیت زیـادی دارد. چرا کـه دانش آموزان و دانشجویـان همـیشـه درون معرض امتحان و آزمون قرار دارند و موفقیت درون آن آرزوی بزرگشان است.
شاید بـه افرادی برخورده باشید کـه مـی‌گویند: شعر توجه به داخل همـه کتابها و جزوه‌ها را مـی‌خوانم، اما موقع امتحان آنـها را فراموش مـی‌کنم، یـا من استعداد درس خواندن را ندارم، چون با اینکه همـه مطالب را مـی‌خوانم اما همـیشـه نمراتم پایین هست و یـا ... . بسیـاری از اینگونـه مشکلات بـه نداشتن یک روش صحیح به منظور مطالعه باز مـی‌گردد. عده‌ای فقط بـه حفظ مطالب اکتفا مـی‌کنند، بطوری کـه یـادگیری معنا و مفاهیم را از نظر دور مـی‌دارند. این امر موجب فراموش شدن مطالب بعد از مدتی مـیشود، درون واقع آنچه اهمـیت دارد یـادگیری معنا و مفهوم است، چیزی کـه نمـی‌توانیم و نباید از آن دور باشیم.
برای آنکه مطلبی کاملا آموخته شده و با اندوخته‌های پیشین پیوند یـابد، حتما حتما معنا داشته باشد، درون این صورت احتمال یـادگیری بیشتر و احتمال فراموشی کمتر خواهد شد. بنابراین قبل از اینکه خود را محکوم کنیم بـه نداشتن استعداد درس خواندن ، کمبود هوش ، کمبود علاقه ، عدم تونایی و سایر موارد ، بهتر هست نواقص خود را درون مطالعه بیـابیم و به اصطلاح آنـها بپردازیم. درون اینصورت بـه لذت درس خواندن پی خواهیم برد. اولین قدم درون این راستا آن هست با اندکی تفکر عادتهای نامطلوب خود را درون مطالعه یـافته و سپس عادتهای مطلوب جایگزین آن گردد.
برای تغییر عادات مطالعه مراحل زیر را حتما در نظر گرفت:
آگاهی ،درباره موضوع
1. علاقه
2. ارزیـابی ،ارزیـابی اطلاعات بدست آمده با درون نظر گرفتن موقعیتهای موجود
3. مطابقت خود با فکر تازه و اختیـار و قبول آن
انواع روشـهای مطالعه
روش بعد ختام
این روش یکی از مـهمترین و معروفترین روشـهای بهسازی حافظه است. نام این روش همانند نام انگلیسی آن (PQ4R) متشکل از حروف اول شش مرحله آن است.
مراحل پیش خوانی
در این مرحله کتاب یـا مطلب بصورت یک مطالعه اجمالی و مقدماتی مطالعه شود. از جمله موارد این مرحله خواندن عنوان فصلها ، خواندن سطحی فصل ، توجه بـه تصاویر ، بخشـهای اصلی و فرعی و خلاصه فصلها مـی‌باشد. هدف درون این مرحله یـافتن یک دید کلی نسبت بـه کتاب و ارتباط بخشـهای مختلف کتاب با یکدیگر مـی‌باشد.
مرحله سؤال
پس از مطالعه اجمالی موضوعات و نکات اصلی ، بـه طرح سؤال درون مورد آنـها بپردازید. این کار باعث افزایش دقت و تمرکز فکر و سرعت و سهولت یـادگیری مـی‌گردد.
مرحله خواندن
در این مرحله بـه خواندن دقیق و کامل مطالب کتاب پرداخته ، کـه هدف فهمـیدن کلیـات و جزئیـات مطالب و نیز پاسخگوی بـه سؤالات مرحله قبل مـی‌باشد. درون مرحله خواندن به منظور فهم بهتر مطالب مـی‌توان از کارهایی مثل یـادداشت برداری ، علامت گذاری و خلاصه نویسی بهره جست.
مرحله تفکر
در این مرحله هنگام خواندن ، ساختن سؤالها ، و ایجاد ارتباط بین دانسته‌های خود ، درباره مطلب فکر کنید. درون این مورد نیز مـهمترین اصل همان بسط معنایی است. بسط معنایی ممکن هست در مراحل پنجم و ششم نیز یعنی درون مراحل از حفظ گفتنی و مرور نقشی داشته باشد.
مرحله از حفظ گفتنیwww.zibaweb.com
در این مرحله حتما بدون مراجعه بـه کتاب و از حفظ بـه یـادآوری مطالب خوانده شده پرداخته شود و بار دیگر بـه سؤالاتی کـه خود فرد طرح کرده بود پاسخ دهد. درون اینجا حتما مطالب آموخته شده را درون قالب کلمات به منظور خود کرده ، درون غیر اینصورت لازم هست که مجددا بـه خواندن مطالبی کـه آموخته نشده پرداخته شود. مرحله از حفظ گفتنی درون پایـان هر بخش انجام مـی‌گیرد و وقتی بخشـهای یک فصل بـه اتمام رسید بـه مرحله بعد ، یعنی مرور یـا آزمون وارد مـی‌شویم.
مرحله مرور
این مرحله ، کـه مرحله آزمون نیز مـی‌باشد، درون پایـان هر فصل انجام مـی‌گیرد. درون اینجا بـه مرور موضوعات اصلی و نکات مـهم و نیز ارتباط مفاهیم مختلف بـه یکدیگر پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشکال بـه متن اصلی یـا مرجع مراجعه شود. یکی از راههای کمک بـه این مرحله پاسخگوئی بـه سئوالات و تمرینات پایـان فصل است: اجرای این مرحله مـی‌تواند مقداری از اضطراب امتحان را کاهش دهد.
روش دقیق خوانی
هدف از این مرحله این هست که مطالب کامل و دقیق درک شده و بصورتی سازمان یـافته و منظم درون حافظه نگهداری شود. برخی از فنون موجود کـه مـی‌تواند بـه روش دقیق خوانی کمک کند عبارتند از:
تکنیک خلاصه برداری
به نوشتن عبارت ، مفاهیم و موضوعات کلیدی متن پرداخته ، بطوری کـه در مرور مطالب ، با نگاه و خواندن خلاصه‌ها ، همـه مطالب خوانده شده را یـادآوری کند. یک روش بسیـار مطلوب این هست که از خلاصه‌ها نیز دوباره خلاصه برداری شود.
تکنیک سازماندهی مطالب
این تکنیک باعث افزایش دررعت یـادگیری و سهولت درون بازیـابی مطالب آموخته شده مـیشود. به منظور سازماندهی مطالب استخراج سه بخش از متن اصلی مورد مطالعه لازم هست که عبارتند از:
موضوع اصلی: موضوعی کـه تمامـی مطالب را درون بر مـی‌گیرد و بقیـه مطالب حول و حوش آن مـی‌چرخد.
نکته‌های اصلی: خطوط و اندیشـه‌های اصلی و مـهم هستند کـه در مجموع موضوع اصلی را مـی‌سازند و از صراحت بیشتری برخوردار است.
نکات جزئی: اطلاعات جزئی‌تر هستند کـه بصورت مثالها ، نمونـه‌ها ، عو تصویر اطلاعات واقعی مطرح مـی‌گردند.
تکنیک علامت گذاری درون متن
در این تکنیک علامتهایی را بر روی متن اصلی انجام داده ، از قبیل علامت گذاری بـه شکلهای مختلف درون متن ، خط کشیدن زیر عبارات مـهم ، حاشیـه نویسی و ... ، این موارد بسته بـه صلیقه‌های افراد متفاوت مـی‌باشد. اما نکته مـهمـی کـه در هر نوع علامت گذاری حائز اهمـیت هست این هست که ، بهتر هست همانند تکنیک سازمان دهی ، مطالب را درون سه دسته مجزا) موضوع اصلی ، نکته اصلی ، موارد جزئی ( قرار داده و آنـها را با علامتهای مختلف نشان دهید.
در کنار روش مطالعه عوامل محیطی نیز درون مـیزان یـادگیری تأثیر دارد. یک محیط مناسب باعث توجه و تمرکز بهتر و بیشتری مـیشود.
حذف عوامل مزاحم فکری
مواردی هست کـه بخش عظیمـی از وقت و فعالیت ذهنی را موضوعاتی بـه خود مشغول مـی‌دارند کـه هیچ رابطه با موضوع ندارند، موضوعاتی مانند: رفتار معلمان و استادان ، افزایش شـهریـه و نوع رفت و آمد و … برخی از موضوعاتی هستند کـه موقع مطالعه اگر بـه آنـها فکر شود از کارایی مطالعه مـی‌کاهد. برخی حتی خیـال پردازیـهایشان را موقع مطالعه انجام مـی‌دهند؛ کـه به شدت فکر را آشفته کرده و تمرکز را از بین مـی‌برد. توصیـه کلی این هست که اگر ذهن خود را از افکار مختلف پاک کنید که تا بر روی موضوع مورد مطالعه تمرکز کنید، مطالعه را کنار بگذارید و زمانی مطالعه را شروع کنید کـه سرحال، علاقمند و متمرکز هستید.
فراهم محیط مناسب
محل و مکانی کـه مطالعه درون آنجا انجام مـیشود حتما مناسب باشد. منظور از محل مناسب مکانی هست که آرام ، ساکت و دور از عوامل مزاحم محیطی باشد، این باعث تمرکز بهتر روی موضوع مطالعه مـیشود. بعضی افراد محل و زمانی را به منظور مطالعه انتخاب مـی‌کنند کـه بسیـار شلوغ و پر سرو صدا هست و بعضی از افراد رختخواب را به منظور مطالعه انتخاب مـی‌کنند و توقع یـادگیری سطح مطلوب را دارند، ولی از این حقیقت غافلند کـه این محلها بدترین محل به منظور مطالعه است.
بارها شنیده ایم کـه دانش آموز یـا دانشجویی مـی گوید :
(( دیگرحال و حوصله خواندن این کتاب را ندارم ))یـا ((آنقدرازاین کتاب خسته شده ام کـه قابل گفتن نیست))ویـا ((هرچقدرمـیخوانم مثل اینکه کمتر یـاد مـی گیریم))ویـا ((10 بار خواندم و تکرار کردم ولی بازهم یـاد نگرفتم))به راستی مشکل چیست ؟ آیـا به منظور یـادگیری درس واقعا" حتما 10 بار کتاب را خواند ؟ آیـا حتما دروس خود را پشت سرهم مرورکرد؟وآیـا بایددهها بار درس راتکرارکردتا یـادگرفت ؟ مطمئنا" اگر چنین باشد ، مطالعه کاری سخت و طاقت فرسا هست . اما واقعیت چیزی دیگر هست . واقعیت آن هست که این گروه از فراگیران ، روش صحیح مطالعه را نمـی دانند و متاسفانـه درون مدرسه و دانشگاه هم چیزی راجع بـه چگونـه درس خواندن نمـی آموزند . یـادگیری و مطالعه ، رابطه ای تنگاتنگ و مستقیم با یکدیگر دارند، که تا جایی کـه مـی توان این دو را لازم و ملزوم یکدیگر دانست. به منظور اینکه مـیزان یـادگیری افزایش یـابد حتما قبل از هرچیز مطالعه ای فعال و پویـا داشت .
شیوه صحیح مطالعه ،چهار مزیت عمده زیر را بـه دنبال دارد:
1- زمان مطالعه را کاهش مـیدهد.
2- مـیزان یـادگیری را افزایش مـیدهد .
3-مدت نگهداری مطالب درون حافظه را طولانی تر مـی کند.
4- بخاطر سپاری اطلاعات را آسانتر مـی سازد.
برای داشتن مطالعه ای فعال وپویـانوشتن نکات مـهم درحین خواندن ضروری هست تابرای مرورمطالب،دوباره کتاب رانخوانده ودر زمانی کوتاه ازروی یـادداشتهای خودمطالب رامرور کرد . یـادداشت برداری ، بخشی مـهم و حساس از مطالعه هست که حتما به آن توجهی خاص داشت . چون موفقیت شما را که تا حدودی زیـاد تضمـین خواهد کرد و مدت زمان لازم به منظور یـادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یـادداشت برداری یک علت مـهم فراموشی است.
شش روش مطالعه :
خواندن بدون نوشتن خط کشیدن زیرنکات مـهم حاشیـه نویسی خلاصه نویسی کلید برداری خلاقیت و طرح شبکه ای مغز
1-خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه هست . مطالعه فرآیندی فعال و پویـا هست وبرای نیل بـه این هدف حتما از تمام حواس خود به منظور درک صحیح مطالب استفاده کرد. حتما با چشمان خود مطالب را خواند، حتما در زمان مورد نیـاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مـهم را یـادداشت کرد که تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همـه جانبه درون یـادگیری داشت و هم درون هنگام مورد نیـاز ، خصوصا" قبل از امتحان ، بتوان از روی نوشته ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مـهم را مجددا" بـه خاطر سپرد .
2- خط کشیدن زیر نکات مـهم :این روش شاید نسبت بـه روش قبلی بهتر هست ولی روش کاملی به منظور مطالعه نیست چرا کـه در این روش بعضی از افراد بجای آنکه تمرکز و توجه بروی یـادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف بـه خط کشیدن زیر نکات مـهم مـی گردد .حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مـهم بـه این صورت هست که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا" درک کنند و سپس زیر نکات مـهم خط بکشند نـه آنکه درون کتاب بدنبال نکات مـهم بگردند که تا زیر آن را خط بکشند .
3- حاشیـه نویسی :این روش نسبت بدو روش قبلی بهتر هست ولی بازهم روشی کامل به منظور درک عمـیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی مـی تواند به منظور یـادگیری مطالبی کـه از اهمـیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.
4- خلاصه نویسی : درون این روش شما مطالب را مـیخوانید و آنچه را کـه درک کرده اید بصورت خلاصه بروی دفتری یـادداشت مـی کنید کـه این روش به منظور مطالعه مناسب هست و از روشـهای قبلی بهتر مـی باشد چرا کـه در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آنـها را یـادداشت مـی کنید اما بازهم بهترین روش به منظور خواندن نیست .
5- کلید برداری :کلید برداری روشی بسیـار مناسب به منظور خواندن و نوشتن نکات مـهم هست . درون این روش شما بعد از درک مطالب ، بصورت کلیدی نکات مـهم را یـادداشت مـی کنید و در واقع کلمـه کلیدی کوتاهترین، راحتترین ،بهترین وپرمعنی ترین کلمـه ای هست که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده مـی شود .
6- خلاقیت و طرح شبکه ای مغز: این روش بهترین شیوه به منظور یـادگیری خصوصا" فراگیری مطالب درسی هست .در این روش شما مطالب را مـیخوانید بعد از درک حقیقی آنـها نکات مـهم را بـه زبان خودتان و بصورت کلیدی یـادداشت مـی کنید و سپس کلمات کلیدی را بروی طرح شبکه ای مغز مـی نویسد ( درون واقع نوشته های خود را بـه بهترین شکل ممکن سازماندهی مـی کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص مـی کنید)تا درون دفعات بعد بـه جای دوباره خوانی کتاب ، فقط بـه طرح شبکه ای مراجعه کرده وبا دیدن کلمات کلیدی نوشته شده بروی طرح شبکه ای مغز ، آنـها را خیلی سریع مرور کنید . این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را که تا حدود بسیـار زیـادی افزایش مـیدهد و درس خواندن را بسیـار آسان مـی کند. و بازده مطالعه را افزایش مـیدهد.
شرایط مطالعه
((بکارگیری شرایط مطالعه یعنی بهره وری بیشتر از مطالعه ))
شرایط مطالعه ، مواردی هستند کـه با دانستن ، بکارگیری و یـا فراهم نمودن آنـها ، مـی توان مطالعه ای مفیدتر با بازدهی بالاتر داشت و در واقع این شرایط بـه شما مـی آموزند کـه قبل از شروع مطالعه چه اصولی را بـه کار گیرید ، درون حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونـه بـه اه مطالعاتی خود برسید و با دانستن آنـها مـی توانید با آگاهی بیشتری درس خواندن را آغاز کنید و مطالعه ای فعالتر داشته باشید :
1- آغاز درست :برای موفقیت درون مطالعه ،باید درست آغازکنید.
2- برنامـه ریزی : یکی از عوامل اصلی موفقیت ، داشتن برنامـه منظم هست .
3- نظم و ترتیب: اساس هر سازمانی بـه نظم آن بستگی دارد .
4-حفظ آرامش: آرامش ضمـیر ناخود آگاه را پویـا و فعال مـیکند.
5- استفاده صحیح از وقت :بنیـامـین فرانکلین، ((آیـا زندگی را دوست دارید؟ بعد وقت را تلف نکنید زیرا زندگی از وقت تشکیل شده هست .))
6- سلامتی و تندرستی: عقل سالم درون بدن سالم هست .
7- تغذیـه مناسب: تغذیـه صحیح نقش مـهمـی درون سلامتی دارد.
8- دوری از ات الکلی : مصرف ات الکلی موجب ضعف حافظه مـی شود .
9 – ورزش : ورزش کلید عمر طولانی هست .
10-خواب کافی: خواب فراگیری و حافظه را تقویت مـی کند.
11 –درک مطلب:آنچه درون حافظه بلند مدت باقی مـی ماند ، یعنی مطالب هست .
چندتوصیـه مـهم کـه بایدفراگیران علم ازآن مطلع باشند.
1- حداکثر زمانی کـه افراد مـی توانند فکر خود را بروی موضوعی متمرکز کنند بیش از 30 دقیقه نیست ، یعنی حتما سعی شود حدود 30 دقیقه بروی یک مطلب تمرکز نمود و یـا مطالعه داشت و حدود 10 الی 15 دقیقه استراحت نمود سپس مجددا" با همـین روال شروع بـه مطالعه کرد.
2- پیش از مطالعه از صرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید. و چند ساعت بعد از صرف غذا مطالعه نمائید چون بعد از صرف غذای سنگین بیشتر جریـان خون متوجه دستگاه گوارش مـیشود که تا به هضم و جذب غذا کمک کند و لذا خونرسانی بـه مغز کاهش مـی یـابد و از قدرت تفکر و تمرکز کاسته مـیشود . از مصرف الکل و دارو هم خودداری فرمائید همچنین غذاهای آردی مثل نان و قندی قدرت ادراک و تمرکز را کم مـی کند نوشابه های گازدارهم همـینطور هستند.
3- ذهن آدمـی با هوش هست اگر یـادداشت بردارید خود را راحت از حفظ و بیـاد سپاری مطالب مـی کند و نیز همزمان نمـی توانید هم مطلبی را بنویسید و هم گوش دهید . بعد در حین مطالعه لطفا" یـادداشت برداری ننمائید .www.zibaweb.com
انسان بـه عنوان یکی از موجودات عالم ، امتیـازات زیـادی نسبت بـه سایر موجودات دارد. یکی از این امتیـازات قدرت یـادگیری ، تفکر و حفظ اطلاعات هست . قدرت یـادگیری و حفظ اطلاعات باعث تفاوت مـیان انسان و حیوان شده و نیز برتری انسان را نسبت بـه سایر موجودات بـه اثبات رسانده است.
بنابراین درگیری فکری با استعداد سوال بر انگیز حافظه و یـادگیری درون حافظه محدود بـه زمان حاضر کـه مادر آن زندگی مـی کنیم نیست بلکه بسیـاری از تمدنـها درون گذشته منشاء و کارکرد حافظه را مدنظر داشته اند .
بیش از ۲۵۰۰ سال پیش ، یونانیـان ، هنری را درون باره حافظه اختراع د کـه عموما" تحت عنوان تدابیر((یـادیـار)) نامـیده مـی شود . و به معنی نقش بستن اثرات مکانـها و تصاویر بر روی حافظه هست .
اولین سیستم تقویت حافظه بـه وسیله شاعر یونانی بـه نام سیمونیدز ((Simonides ))در قرن پنجم و ششم قبل از مـیلاد پدید آمده هست .
شرح واقعه چنین هست که سیمونیدز ، تالار ضیـافتی را کـه در آن شعر طویلی را ایراد کرده بود به منظور چند لحظه ترک کرد . درون همـین حین ، سقف تالار فرو مـی ریزد و در نتیجه تخریب تالار و مرگ مـیهمانان ، هویت آنان غیر قابل شناسایی مـی شود . اما بعد از بازسازی تالار ، سیمونیدز توانست جایگاه دقیق هر یک از حاضرین را بیش از قرائت شعر بیـاد آورد و تمامـی آنـها را شناسایی کند بدین ترتیب بود کـه نخستین تئوری تداعی درون بخاطر سپاری و اساس تمامـی سیستمـهای منمو تکنیک (تدابیر یـادیـار )پدید آمد .
افلاطون مـی گوید : روح دارای بستری هست از موم قالب سازی شده کـه منحنی ، غلظت و خلوص آن درون افراد مختلف متفاوت هست و همـین موم نقش احساسات و اندیشـه ها را مـی پذیرد. این نقش حک شده کـه از حیث برجستگی مانند نقوش یک مـهر بـه نظر مـی رسد ، همانند نشانـه ای از اشیـاء هست که امکان بخاطر آوردن آنـها را فراهم مـی سازد . اگر نشانـه ای ناپدید و فراموش مـی شود ، بـه این خاطر هست که بـه طور کامل بر روی این موم حک نشده هست .
ارسطو معتقد بود:حافظه مجموعه ای از تصاویر ذهنی هست که تنـهااز راه تاثیرات حسی بـه دست مـی آید . وی تنـهای بود کـه قوانین منموتکنیک را بـه صورت تداعی پایـه ریزی کرد. سنت توماس اکیناس ، سه قانون اولیـه تداعی ارسطو را احیـاءکرد.
۱-قانون تشابه : خاطره مشابه با تاثیر معینی بـه یـاد مـی ماند .
۲-قانون عیـا متضاد : اگر دو یـا چند تاثیر ، آنتی تز یکدیگر باشند داشتن یکی سبب یـاد آوری دیگری مـی شود.
۳-قانون همزمانی یـا همراهی : اگر دو یـا چند تاثیر همزمان اتفاق بیـافتند ، بروز یکی سبب یـاد آوری دیگری مـی شود .
بنابراین براساس نظریـات داده شده مـی توان گفت حافظه عبارت هست از کنشی کـه احیـای تجارب گذشته را درون بر مـی گیرد . یـا یک استعداد همگانی درون بخاطر سپاری رویدادها و اطلاعات و همچنین یـاد آوری آنـهاست بعد حافظه قابلیت رشد ، تقویت و پرورش را داشته و بیش از همـه بـه بکارگیری و تمرین نیـاز دارد .حافظه شبیـه عضله مـی باشد کـه با تمرین پرورش یـافته و تقویت مـی گردد و در صورت عدم بکارگیری سست و تنبل مـی شود .
در این مقاله قواعدی را بیـان مـی کنیم کـه شما را درون داشتن یک حافظه خوب یـاری مـی کنند . همچنین تکنیکهای ساده و در عین حال کاملا" موثر و کاربردی را ارائه مـی دهیم کـه پس از مطالعه و یـادگیری و در صورت بکارگیری آنـها شاهد تحول بسیـار چشمگیری درون روند بخاطر سپاری مطالب خواهید بود .
تقویت و بهبود حافظه همان یـادگیری بهتر هست . تقویت حافظه یعنی رعایت اصول و قوانین حاکم بر یـادگیری ، اگر قوانین حاکم بر یـادگیری را خوب رعایت کنیم بهتر یـاد خواهیم گرفت و در نتیجه احساس مـی شود کـه کارائی حافظه بالا رفته هست پس حافظه ما تقویت شده هست تقویت حافظه یـا پرورش حافظه همان عوامل موثر بر یـاد آوری هست که روان شناسان بـه عنوان روشـهای پرورش حافظه پیشنـهاد کرده اند . قبل از بیـان روشـهای موثر درون بخاطر سپاری ،اصول حاکم بر یـادگیری را ذکر مـی کنیم کـه عبارتنداز :
۱- مرحله اول – توجه : اولین گام درون جریـان هریـادگیری توجه هست .
۲- مرحله دوم – زبان گردانی : گام دوم درون یـادگیری ((زبان گردانی )) مطالب مـهم هست . زبان گردانی عبارت هست از تبدیل مطالب شنیده یـا خوانده شده بـه زبان مشخص و معنی دار . این کار را مـی توان از طریق برگرداندن مطالب بـه زبان خودمان یـا ایجاد تصویری درون ذهن از مطالب مزبور انجام داد .
۳- مرحله سوم – پیوند مطالب جدید با دانسته های قبلی : مرحله سوم درون یـادگیری کلامـی بسیـار مـهم هست . اگر بـه مطلبی توجه کرده و آنرا بـه زبان خود برگردانده باشید . بازهم بیش از چند لحظه درون خاطرتان باقی نخواهند ماند. به منظور فراموش ن و بخاطر سپردن چنین مطالبی درون حافظه بلند مدت ، حتما از مکانیسم پیوند استفاده کرد. منظور از پیوند ایجاد ارتباط بین مطالب جدید و دانسته های قبلی هست .
●ویژگیـهای راههای بهبود حافظه
الف : اصول استفاده از حافظه
ب : بهداشت حافظه
ج : اصول اولیـه مطالعه
د : درک و یـادگیری و یـاد سپاری
الف -اصول استفاده از حافظه :
۱-آموزش : بـه وسیله آموزش مـی توان عمل فراگیری یـا بهره گیری از حافظه را کـه یک فعالیت مستقیم و قابل کنترل هست افزایش داد. www.zibaweb.com
۲-علاقه:اگربه موضوعی علاقمند باشید بهتر آن را یـاد مـی گیرید.موضوع مورد مطالعه و همچنین مـیزان علاقه ای کـه خواننده نسبت بـه مطلب دارد ، درون بخاطر سپاری آن مطلب درون حافظه تاثیر زیـادی دارد بخاطر سپردن موضوعات مورد علاقه درون حافظه بـه سهولت انجام مـی گیرد . و همچنین بـه آسانی مـی توان آنـها را بیـاد آورد بنابراین علاقه درون یـادگیری نقش دارد . هر چه قدر حافظه قوی داشته باشیدبه خاطر سپردن مطالبی کـه به آنـها علاقه ای ندارید امکان پذیر نخواهد بود . فقط از راه ایجاد علاقه درون خود مـی توانید از عهده این کار بر آیید.
۳-تمرکز حواس : داشتن تمرکز حواس هنگام یـادگیری موجب مـی شود کـه مطالب آموخته شده بهتر درون حافظه باقی بماند . اصولا" بدون داشتن تمرکز نمـی توان مطلبی را بـه خوبی فهمـید . حتما هنگام مطالعه تمامـی حواس خود را بر روی مطالب متمرکز کنید که تا بتوانید آنـها را بـه حافظه خود بسپارید . به منظور ایجاد تمرکز حتما شرایط مطالعه را نیز رعایت کنید . درون واقع با رعایت شرایط مطالعه موقعیت مناسبی را به منظور تمرکز و یـادگیری بهتر مطالب ایجاد مـی کنید.
۴-طبقه بندی مطالب مورد مطالعه : (ارتباط ) :یکی از اصول حاکم بر حافظه اصل ارتباط و بهم پیوستگی هست یعنی ، حافظه مطالب مرتبط و به هم پیوسته را بهتر درون خود جای مـی دهد و هر چقدر آموخته های شما بیشتر با همدیگر ارتباط داشته باشند بـه همان نسبت بـه خاطر سپاری و بیـاد آوری آنـها آسانتر خواهد بود. حافظه بـه شکل زنجیره ای عمل مـی کند . بنابراین مطالب حتما به صورت زنجیره ای ، پیوسته و در ارتباط باهم درون آیند که تا کار بخاطر سپاری و از آن مـهمتر، عمل بیـاد آوری راحت باشد.
۵-خوب درک ( درک مفاهیم ):پرفسور ((ربروت توکه )) مـی گوید : ((درسی کـه کاملا" فهمـیده شود از قبل یـاد گرفته شده هست .)) بعد اگر مطلبی را بجای حفظ بفهمـید ،بهتر درون حافظه ضبط و بایگانی مـی گردد.واصولا" اگرمتنی بـه خوبی درک شود ، کمتر فراموش مـی شود . قبل از آنکه بخواهید مطلبی را حفظ کنید ، ابتدا حتما آن مطلب را مورد بررسی و تجزیـه و تحلیل قرار دهید . و هنگامـی کـه آنرا بـه خوبی درک کردید بخاطر بسپارید .
۶-اعتماد بـه نفس : اعتماد بـه حافظه نخستین گام تقویت حافظه هست ، حتما به قوی بودن حافظه خود اعتماد داشته باشید . حتما از کاربرد کلمات و جملاتی کـه موجب تضعیف حافظه مـی شوند جدا" خودداری کنید . حتما" از گفتن جملاتی نظیر حافظه ام یـاری نمـی کند ، حافظه ام ضعیف شده هست …. خودداری کنید. چرا کـه با گفتن این جملات ، بـه خودتان تلقین مـی کنید کـه واقعا" حافظه تان ضعیف شده هست ، درون آن صورت حافظه نیز بـه یـاری شما نمـی شتابد.
نتیجه : آنچه کـه در ذهن شماست نتیجه یـادگیری و بخاطر سپاری صحیح هست . بخاطر سپاری مـهارتی قابلب هست حافظه را مـی توان طوری تربیب کرد کـه موثرتر انجام وظیفه کند .کسانی کـه به روشـهای یـادگیری خود توجه بیشتر دارند و هنگام بـه خاطر سپردن مطلبی تمرکز حواس داشته باشند و مطالب را با نظم وترتیب درون حافظه ضبط کنند آن موقع بـه خاطر آوری مطلب درون آنـها آسانتر خواهد بود.
ب - اصول بهداشت حافظه :
چگونـه مـی توان یک حافظه بهتر داشت ؟یـادگیری و حفظ مطالب بـه چند صورت امکان پذیر هست ؟
چگونـه مـی توان حافظه را بـه فعالیت وا داشت ؟
ذهن آدمـی همچون دیگر اعضاء بدن احتیـاج بـه مواد غذائی و مراقبت دارد . همانطور کـه به وضع پوشش خود دقیق هستیم حتما به بهداشت و سلامت روانی حافظه و مغز دقت کنیم . هنگام کار و فعالیتهای ذهنی ،برای سلامتی و جلوگیری از فرسودگی زودرس حافظه حتما موارد بهداشتی زیر را رعایت کرد :
۱-تاثیر تغذیـه مناسب بر حافظه ( اعم از اکسیژن و غذا ) : تغذیـه مناسب یکی از مـهمترین عوامل درون افزایش کارایی حافظه هست . کلسیم و منیزیم و فسفر سه عنصر اساسی و ضروری به منظور حافظه بـه شمار مـی آید و باید با تغذیـه مناسب مانند : جوانـه گندم ، لبنیـات ،جگر ، بادام ، گردو ، فندق ، سبزیجات و تخم مرغ مـی توان مواد مورد نیـاز مغز را تامـین کرد . و در فعالیتهای شدید ذهنی حتما از مصرف زیـاد چربی ، نان ، وقند بپرهیزید و تا حد امکان از غذاهای دارای پروتئین مانند تخم مرغ ، گوشت – جگر سیـاه و ماهی استفاده کنید . بـه طور کلی درون نظر داشته باشید کـه پرخوری و معده سنگین فعالیت ذهنی را سست و محدود مـی کند
۲-تاثیر دخانیـات و مواد مخدر: استفاده از سیگار و دخانیـات نـه تنـها موجب خستگی زودرس جسم و روان مـی شود بلکه عمل طبیعی سیستم عصب و حافظه را مختل کرده و اثرات دائمـی دارد و با عدم استفاده از آنـها مـی توانیم کارایی حافظه را بالا ببریم .
۳-تاثیر استرس بر حافظه :استرس یکی از عواملی هست که موجب رکود ذهن درون مرحله فکر مـی شود . استرس درون دو مرحله مـهم باعث اخلال درون عمل حافظه مـی شود : یکی درون مرحله ثبت اطلاعات و دیگری درون مرحله یـاد آوری اطلاعات . مسائلی چون مرگ یـا حادثه ناگوار به منظور یکی از اعضای خانواده ، ترس ، خوشحالی بیش از حد و ازدواج مـی تواند بر کارایی حافظه تاثیر گذارد .
توجه : اکثر دانش آموزان موقع امتحان بیشتر بـه طرف پایین خیره مـی شود کـه این عمل کارایی حافظه را درون یـاد آوری مطالب پایین مـی آورد بعد بهتر هست که با چشمانی باز بـه گوشـه بالا و چپ یـا بالا و راست بنگرید . این عمل فیزیکی بـه نیمکره های مغز کمک مـی کند که تا همکاری بهتری داشته باشند و امکان دستیـابی شما بـه اطلاعات را فراهم آورند .
۴-تاثیر استراحت درون حافظه : هنگام مطالعه نباید خسته باشید ، اگر احساس خستگی مـی کنید کمـی حتما استراحت کنید و بعد مطالعه را شروع کنید . بعد از یـادگیری نیز حتما" استراحت کنید که تا آموخته های شما مجال استحکام و پایداری درون حافظه را پیدا کنند و از بـه وجود آمدن عامل تداخل جلوگیری شود.
۵-تاثیر آرامش درون حافظه : که تا حدممکن درون هنگام مطالعه آرامش بیشتری داشته باشیدچون درون وضعیت آرامش ، امواج آلفا کـه بین ۱۳-۸ هرتزاست درون مغز منتشر مـی شود . درون این حالت انسان مـی تواند از حداکثر نیروهای مغز خویش بهره جوید و یـادگیری و بخاطر سپاری را تسهیل بخشد . درون ضمن حفظ آرامش و حالت طبیعی ارگانیسم کارکرد طبیعی مغز و اعصاب را نیز تسهیل مـی کند.
ج- اصول اولیـه مطالعه :
اولین اصل قبل ازشروع مطالعه چیست ؟ چگونـه مـی توان بازده مطالعه را افزایش داد ؟ نحوه تفکرات واراده چه نقشی درون مطالعه و کارهای روزمره دارد؟ و بهترین زمان و مکان مناسب به منظور مطالعه چیست ؟ یکی از ضروری ترین و کاملترین ابزار پیشرفت انسان مطالعه هست برای اینکه بتوانید مطالعه بهتری داشته باشید که تا بازیـابی و بخاطر سپاری آن آسان باشد اصول زیر را حتما رعایت نمائید :
۱-هدف : تیری کـه بدون هدف رها شود بی نتیجه خواهد بود. قبل از شروع مطالعه حتما حتما" هدف خود را مشخص کنید . زیرا وقتی کـه هدف خود را مشخص کردید آمادگی بیشتری به منظور خواندن و یـادگیری خواهید داشت و داشتن هدف بـه شما کمک مـی کند که تا در حین مطالعه دقت بیشتری داشته باشید و تمرکز حواس نیز بهبود مـی یـابد ، بنابراین قبل از مطالعه هر کتابی ، هدف خود را بـه طور دقیق و واضح بیـان کنید .
۲-برنامـه ریزی : برنامـه ریزی درسی ، این امکان را مـی دهد کـه بهتر ودر زمان مخصوص بـه خودش آن درس را بخوانید با طرح برنامـه ، نظم خاصی بـه روند یـادگیری خود مـی دهید . کـه این نظم خاص بمکانیسم حافظه درون بخاطر سپاری مطلب کمک مـی کند.
۳- مکان و زمان مطالعه : مکان مطالعه حتما آرام بوده ،از نور کافی برخوردار باشد و زمان مطالعه بهتر هست موقع صبح باشد، حافظه وقع صبح فعال تر مـی باشد.
بنابراین قبل از شروع مطالعه حتما هدف مشخص شود و به صورت معقول برنامـه ریزی کنید و با علاقه وبدون هر نگرانی درون اجرای برنامـه نـهایت سعی تان را بکار ببرید ورزش را بـه زندگی خود وارد کنید.
د - درک ، یـادگیری و یـادسپاری :
-چرا به منظور به خاطر سپردن مطالب یک کتاب ، چند بار آن را مـی خوانیم و پس از مدتی مطالب را فراموش مـی کنیم ؟
-آیـا فهمـیدن دلیل بریـاد داشتن به منظور همـیشـه هست و خلاصه نویسی بـه چه صورت حتما انجام بگیرد؟
-رعایت کدام اصل بخاطر سپردن مطلب یک کتاب را به منظور همـیشـه امکان پذیر مـی سازد.؟
برای اینکه مطالب خوانده شده را درون حافظه بلند مدت خود ضبط کرده و برای مدتهای طولانی – بدون مراجعه بـه اصل کتاب کل مطلب را بـه یـاد داشته باشید و در مواقع لزوم با صرف وقت کمتر بـه یـاد بیـاورید مـی توان از روش خلاصه و الگوهای یـادآوری استفاده کرد.
۱-اصل الگوهای یـادآوری : عبارت از درک مطلب و متن خوانده شده ونوشتن آنـها بـه صورت کلمات کلیدی. این کار کـه همان خلاصه نویسی مـی باشد درون هنگام مطالعه سبب افزایش تمرکز حواس و مانع از خواب آلودگی مـی شود و قدرت بـه یـادسپاری مطلب را بالا مـی برد. بنابراین خلاصه نویسی و الگوهای یـاد آوری کـه از اصول درک و یـادگیری و یـاد سپاری هست دارای مراحل ذیل مـی باشد .
الف: یـادداشت برداری : درون یـادداشت برداری نکات بصورت اصلی و فرعی نوشته مـی شوند بدین صورت کـه موضوع اصلی و مورد بحث را نوشته و هر مطلب راجع بـه آن را بـه طور منظم بر روی شاخه های اصلی و فرعی مـی نویسید درون اینجا از جمله نویسی پرهیز مـی کنید و از کلمات کلیدی استفاده مـی کنید . با توجه بـه اینکه یـاداشت برداری و خواندن دو عمل مجزا مـی باشد و هر یک کار فیزیکی متفاوتی دارد لذا از خواندن توام با نوشتن پرهیز کنید زیرا درون کار مغز اختلال ایجاد مـی کند .
ب – مرحله بازنگری و تکمـیل : بعد از پایـان مبحث خوانده شده و خلاصه نویسی الگوهای یـاد آوری را بررسی، و آن را تکمـیل و مرتب کرده ودر مرتب سعی کنید کلمات کلیدی باهم ارتباط بیشتر داشته باشد.
ج – مرحله تعریف : بعد از آن دو مرحله متن اصلی را کنار گذاشته با نگاه بـه الگوهای یـاد آوری و کمک گرفتن از اطلاعات موجود درون مغز آنچه را یـاد گرفته اید با صدای بلند توضیح دهید. این مرحله مغز شما را پویـا و فعال خواهد کرد .
د – مرحله تکرار و مرور : مرور و یـاد آوری از فراموشی مطالب جلوگیری مـی کنند و حفظ و یـاد آوری مطالب بـه همـین عنوان هست . اگر مطالب مرور وتکرار شود از فراموشی آن مطالب جلوگیری مـی شود .
بیش از ۹۰% از مطالب خوانده شده بعداز ۲۴ ساعت فراموش مـی شوند درون حالیکه مرحله مرور مانع از فراموشی مطالب مـی شود . بعد باید بعد از خلاصه نویسی الگوهای یـاد آوری را تکرار و مرور کنید.
● اصول دیگر بازسازی و یـادآوری :
۲- تداعی : به منظور بازسازی و یـادآوری موضوعات جدید حتما تداعی مناسب بین آنـها بر قرار کنید، چون حافظه بـه صورت زنجیره ای عمل مـی کند بعد باید هر یک از موضوعات را یکی از حلقه های زنجیر درون نظر گرفت . آن وقت این حلقه ها را با کمک سیستم های تداعی بهم پیوند داد. اما از آنجا کـه هر چقدر این تداعی غیر منطقی تر باشد بهتر درون حافظه باقی مـی ماند، بنابراین حتما سیستم های تداعی را بـه صورت مضحک مبالغه آیز رنگهای غیر واقعی درون آورد که تا موضوعی بهتر درون حافظه باقی بماند . بنابراین تداعی بین اطلاعات کمک بزرگی درون بخاطر سپاری آنـها مـی کند.
۳-تجسم : تداعی بین اطلاعات بـه تنـهایی کافی نیست ، بلکه حتما علاوه بر تداعی ، آنـها را بـه وضوح و آشکارا درون ذهن خود مجسم کنید . تجسم از اعمال نیمکره راست مغز هست . بنابراین اگر درون هنگام بخاطر سپاری از نیمکره راست مغز خود را نیز بهره بگیرید یعنی همزمان از دو نیمکره مغز خود استفاده کنید تداعی یـادگیری و بخاطر سپاری اطلاعات چندین برابر مـی شود.
بنابراین بـه طور کلی داشتن هدف ، اعتماد داشتن ، علاقه ، سلامتی ، اکسیژن کافی ،دقت ، تمرکز ، استراحت ، خواب کافی ، آرامش ، مدت یـادگیری برنامـه ریزی ، یـادگیری با فاصله – تصمـیم بـه خاطر سپردن ، خوب درک و… از عوامل موثر درون بهبود بـه خاطر سپاری و بازیـابی حافظه هست .
● نتیجه
به خاطر سپردن ، مـهارت و هنری هست همانند حرف زدن ، خواندن و فکر هری مـی تواند با تلاش و آموزش اصولی بهبود حافظه کـه ذکر کردیم هر یک از این مـهارتها یـا همـه آنـها را درون خود تقویت کرده و بهتر انجام دهد. زمانی بود کـه اگر بـه صفحه ای از یک کتاب نگاه مـی کردید محال بود حتی مفهوم یک کلمـه را درک کنید ولی بعد از گذشت سالهای دبستان توانستید هزاران کلمـه خوانده و مـیلیونـها جمله بسازید بنابراین استعداد و ظرفیت داشته اید کـه توانائی نوشتن و خواندن درون شما شکوفا گردد اما به منظور اینکه کارایی حافظه شما بهبود یـابد حتما توجه کنید کـه همانگونـه کـه اعضا جسمـی بدن انسان اگر حتی جنب وجوش طبیعی و معمولی خود را از دست بدهند و یـا این جنب وجوش متوقف گردد موجب بی حالی و سستی مـی شود که تا آنجا کـه گمان مـی رود او مریض هست و نیـاز بـه درمان دارد ، حافظه را هم اگر مدتی رها کرده و او را به منظور یـاد سپاری های مختلف بکار نبرید ، کم کم حالت پویـائی خود را از دست داده و انسان احساس مـی کند کـه حافظه او کارایی لازم را ندارد .پس مـی توانید با رعایت اصول بهبود حافظه، مـیزان کارایی حافظه خود را بالا ببرید .
● اصول بهبود حافظه عبارتنداز :
۱- اصل استفاده از حافظه
۲- اصل بهداشت حافظه
۳- اصل اولیـه مطالعه
۴- اصل درک و یـادگیری و یـاد سپاری
منابع :
1ـ سیف ، علی اکبر ( مترجم ) ، روش های مطالعه ، چاپ دوم ، تهران ، انتشارات رشد ، 1364
2ـ مـیرعابدینی ، امـیر ، ‹‹ چگونـه درس بخوانیم ؟ چگونـه امتحان دهیم ؟ ›› ، تهران ، نشر
چکامـه ، 1371
3_ ANDERSON , J.R . AND BOWER , G.H ;
“ HUMAN ASSOCIATIVE MEMORY '
WASHINGTON , D.C ; WINSTON , 1963 .
4_ MASE , C.A ; THE PSYCHOLOGY OF STUDY , PELICAN BOOKS , 1982 .
شجاع عربان : کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی
http://moshaverelorestan.persianblog.ir/
00000000000000000000000000
مرور چيست؟
فرض كنيد كه فردي، مطلبي را بـه طور دقيق مطالعه كرده است.
سوال: آيا كار تمام شده است؟ قطعاً خير!
- چرا؟
- بـه اين دليل كه جايگاه درك مطلب بعد از خواندن دقيق، بستري متزلزل و غيرقابل اعتماد است.
اين جايگاه درون بهترين شرايط، تنـها قابليت نگهداري مطالب خوانده شده، حفظ شده و درك شده را که تا 2 روز دارد و پس از آن با يك افت سريع و تصاعدي، حذف مطالب آغاز مي‌شود.
اين جايگاه «حافظه كوتاه مدت»(1) نام دارد؛ حافظه‌اي مـهم، اما موقت كه درون مطالعه بايد بـه عنوان يك واسطه بـه آن نگريسته شود. واسطه‌اي كه وظيفه انتقال داده‌هاي ورودي از طريق مطالعه را بـه حافظه بلندمدت، بـه عهده دارد. www.zibaweb.com
● پس:
مكمل مطالعه دقيق هنر انتقال مطالب خوانده شده بـه حافظه بلندمدت است. اساسي‌ترين راه درون اين زمينـه نيز مرور است. (3)
درست هست كه با خواندن دقيق و يادگيري اصولي و درك عميق، 90 درصد از راه مطالعه را مي‌پيماييم؛ اما بايد حواسمان باشد اگر 10 درصد باقي مانده مسير که تا مقصد نـهايي را ادامـه ندهيم، عملاً بـه هدف نرسيده‌ايم و كل تلاش انجام شده، بيهوده و ابتر مي‌شود. بـه بيان ساده، بيشتر آنچه را كه درون زمان مطالعه بـه دست آورده‌ايم، بـه راحتي بر باد مي‌رود.
● مرور هدفمند و سازمان‌دهي شده:
اساسي‌ترين عامل حفظ مطالب خوانده شده است.
اطلاعات مـهم حافظه كوتاه مدت را كه هنگام مطالعه بـه دست آمده، بـه حافظه بلندمدت منتقل مي‌نمايد.
زمان پايداري مطالب خوانده شده را درون حافظه افزايش مي‌دهد.
قشر خاكستري مغز (كورتكس) را فعال مي‌كند.
مرور درون كدام مرحله مطالعه صورت مي‌گيرد؟
مرور يكي از قسمتهاي مـهم مرحله بعد از مطالعه است؛ يعني – بر اساس يك زمان‌بندي دقيق كه بعداً اشاره خواهيم كرد- بعد از اينكه خواندن، يادگيري و درك كامل صورت گرفت، مرور شروع مي‌شود.
مرور، عامل يادگيري نيست؛ ولي يادآوري را تضمين مي‌كند.
● چه چيزي را بايد مرور كرد؟
اساساً درون مرور، از يادداشت‌برداري‌هايي كه هنگام مطالعه تهيه كرده‌ايم، استفاده مي‌شود. البته ميتوان از روي منابع اصلي (كتاب، جزوه و… ) هم مرور كرد كه اين كار نيز مفيد است؛ اما مرور هر قدر صحيح‌تر و دقيق‌تر انجام شود، تأثير آن قدرتمندتر و عميق‌تر خواهد بود.
● جايگاه مرور درون فهم مطالب چيست؟
فهم، شامل دو سطح و مرحله هست كه بعد از هم بـه صورت مرتب صورت مي‌گيرد. سطح اول فهم، ورود و پايداري اطلاعات خوانده شده درون حافظه بلندمدت هست كه هدف از آن، دسترسي ارادي بـه اطلاعات خونده شده درون هر زمان است؛ مثلاً درون زمان برگزاري امتحان يا مباحثه يا تدريس، ما نياز بـه فراخواني كامل اطلاعاتي داريم كه قبلاً مطالعه كرده‌ايم.
فهم سطح اول، پيش‌نياز فهم اصلي يعني فهم سطح دوم است. هدف فهم سطح دوم، خلق است؛ يعني اينكه بتوانيم از اطلاعات موجود درون حافظه بلندمدت استفاده كرده و مطلب و مفهوم يا نظريه و فكر جديدي را خلق كنيم.
حال بـه وظيفه مرور دقت كنيد. مرور، وظيفه اجراي فهم سطح اول را بر عهده دارد؛ يعني پايداري اطلاعات درون حافظه بلندمدت.
از آنجايي كه فهم سطح دوم بدون فهم سطح اول ميسر نمي‌شود، مرور و جايگاه مرور درون فهم مطلب، كاملاً روشن و مشخص مي‌شود.
◊ مرور چگونـه انجام مي‌شود؟
مـهمترين عامل درون چگونگي مرور، رعايت زمان‌بندي آن است. براي مثال، گياهي تزييني را تصور كنيد كه درون گلدان زيبايي قرار دارد. آيا با يك آبياري، ريشـه‌هاي اين گياه مي‌تواند براي هميشـه از مخزن گلدان خود تغذيه كند؟
مطمئناً خير؛ بلكه بايد مثلاً هر 3روز يك‌بار بـه اين گياه آب داده شود؛ زيرا با هر بار آبياري، نفوذ آب درخاك که تا 3 روز مي‌تواند جوابگوي گياه باشد و اگر آبياري مرتب صورت نگيرد، شاهد پژمردگي روز بـه روز آن گياه زيبا خواهيم بود.
ذهن انسان هم نياز بـه آبياري منظم و مستمر دارد و با يك بار مطالعه، که تا زمان بسيار اندكي ذهن مي‌تواند از اطلاعات ورودي استفاده كند. اگر اين اطلاعات ورودي را رها كنيم، پژمردگي ذهن و فراموشي مطالب، تنـها نتيجه ممكن خواهد بود.
پس از گذشت 24 ساعت از زمان مطالعه، 70 درصد از محتواي خوانده شده فراموش مي‌شود. اين نقطه بـه قله فراموشي معروف است. بعد حتماً بايد مطالب خوانده شده را يك روز بعد از مطالعه، دوباره مرور كرد که تا پايداري مطالب حفظ شود.
به جدول زير دقت كنيد:
نوع مرور شماره مرور زمان مرور مدت پايداري اطلاعات
الزامي 1 1 روز بعد از مطالعه 10 روز
2 10 روز بعد از مرور اول 1 ماه
3 1 ماه بعد از مرور دوم 4 ماه
4 4 ماه بعد از مرور سوم 1 سال
اختياري 5 1 سال بعد از مرور چهارم 2 سال
6 2 سال بعد از مرور پنجم 5 سال
7 5 سال بعد از مرور ششم 10 سال
8 10 سال بعد از مرور هفتم 20 سال
9 20 سال بعد از مرور هشتم 80 سال
در بخش مرور الزامي، چهار مرور منظم زمان‌بندي شده خواهيم داشت. مرور اول كه يك روز بعد از مطالعه خواهد بود، باعث مي‌شود قشر خاكستري مغز فعال شود و محتواي مطالعه شده که تا 10 روز درون حافظه دوام يابد. بعد مرور دوم، 10 روز بعد از مرور اول خواهد بود که تا مطالب خوانده شده، بـه مدت يك ماه ديگر پايداري خود را حفظ نمايد.
مرور سوم، يك ماه بعد از مرور دوم و مرور چهارم، چهار ماه بعد از مرور سوم خواهد بود. مرور چهارم باعث مي‌شود يادآوري تمامي اطلاعات که تا يك سال بعد از آن بـه راحتي انجام شود.
بخش مرور اختياري، براي افرادي هست كه تمايل بـه استمرار طولاني مدت و پايداري هميشگي اطلاعات درون حافظه بلندمدت خود را دارند.
تكنيك انباشتي تكراري
هرگاه قصد كرديد مطالعه درس جديدي را شروع كنيد، حتماً درون ابتدا دروس گذشته را سريع مرور كنيد.
طبق تكنيك انباشتي تكراري، مطالعه دروس بايد مانند غذاخوردن بـه صورت لقمـه لقمـه باشد که تا حافظه انسان، لحظه بـه لحظه درون وظيفه خود موفق‌تر و دقيق عمل كند.
البته زمان مرور دروس گذشته، همواره بسيار كوتاه هست و از 10 دقيقه تجاوز نمي‌كند. مرور بايد سريع، دقيق و با هدف تداعي مطالب مطالعه شده گذشته انجام شود. اين يك تكنيك عملي براي تداوم مرور است.
امام علي(عليه السلام) مي‌فرمايند:
هر كس پي درون پي دري را بزند و پافشاري كند، (در بـه رويش باز مي‌شود) و داخل خواهد شد. (4)
براي مطالعه بيشتر:
1- شجري، ف؛ يادگيري خلاق؛ تهران، انجمن قلم ايران.
2- حسامي، احمد؛ نردبان ترقي؛ انتشارات طلوع انديشـه.
3- حسيني، سيد محمدرضا ؛ روشـهاي علمي درون برنامـه‌ريزي، مطالعه و يادگيري؛ انتشارات شلاك.
پاورقي‌ها: www.zibaweb.com
1- براي آشنايي بيشتر با حافظه‌ها مي‌توانيد بـه بروشور «از حافظه چه مي‌دانيم؟» مراجعه كنيد.
2- اين نمودار، حاصل تلاش دانشمندي بـه نام «ابينگ هاووس» هست و بـه همين دليل، بـه «منحني فراموشي ابينگ هاووس» معرفي شده است.
3- البته روشـهاي برجسته‌سازي، رابطه و تداعي، كاربرد سازي و … نيز براي انتقال اطلاعات از حافظه كوتاه مدت بـه حافظه بلندمدت، از اهميت بسزايي برخوردارند.
اما جامعيت، سرعت و پايداري طولاني مدت، مرور را بـه كاربردي ترين روش انتقال تبديل كرده است. (لازم بـه ذكر هست كه مرور، روشـهاي ذكر شده را نيز درون خود جاي داده است.
4- تصنيف غررالحكم و دررالكلم، ص 193، ح 3758.
http://www.bashgah.net/l بـه نقل از مجموعه بروشورهای خشت اول، شماره 6
*******************************
چه كنيم که تا مطالب مطالعه شده را فراموش نكنيم
گروهي از دنش آموزان از فراموش كردن آموخته هاي خود ويا از اينكه مطلب را درون جلسه امتحان بـه ياد نمي آورند گلايه دارند.اگر شما جزء اين دسته از دانش آموزان هستيد نكات زير مي تواند بـه شما كمك نمائيد که تا دچار فراموشي نشويد.
بيشتر فراموشيهابدين علت است,مطلبي راكه خوانده ايدوارد حافظه بلند مدت شما نشده هست يعني درحقيقت گول حافظه كوتاه مدت راخورده ايد.
اگر مي خواهيد چيزي را درست بياموزيد وفراموش نكنيد:
1 - موقع مطالعه تمركز داشته باشيد.
2-تمرين وتكرار بعد از مطالعه را فراموش نكنيد.
3-مطالب خوانده شده راحتما مرور كنيد.
4-به محتوي ذهن خود با خواندن مطالب مشابه پشت سر هم نظم بدهيد.
5-از علائم ونشانـه ها براي ياد آوري مطالب استفاده كنيد.
6 - استفاده از قلم وكاغذ هنگام مطالعه جهت تمركزحواس را فراموش نكنيد.
http://hamra.blogfa.com/post-1.aspx
****************************
چهل نکته مـهم براي مطالعه
1. طبق برنامـه مدرسه،درسهای هر روز را همان روز مطالعه نمائید.
2. هنگام مطالعه از روش نت برداری یـا خلاصه نویسی استفاده کنید،به عبارتی یـا مطالب مـهم روی یک برگه یـا درون دفتری نوشته شود ویـا اینکه درون کتاب با مداد زیر آنـها خط کشیده شود ویـا با ماژیک مخصوص (فسفری)روی مطالب مـهم علامت گذاری شود وطبق برنامـه مرور شود.
3. همـیشـه مدتی قبل از شروع امتحانات مطالب کتاب راتقسیم بندی نموده وطبق برنامـه چون مطالب کم هست سعی شود بخوبی آنـها را یـاد بگیرید.
4. با توجه بـه اینکه درون هر هفته مـی بایست کتابی مطالعه شود وبرای هر کتاب دو جلسه خواندن کامل ویک جلسه مرور درون نظر گرفته شده است،خوب هست که آن تقسیم بر دو شود ودر هر جلسه محدوده مورد نظر،طبق آنچه کـه در شماره دو گفته شد خوانده شود.
5. خوب هست که درجلسه های چهارم ویـا پنجم هرکتاب،قبل از شروع درس جدیدو بخش جدید،آموخته های قبلی مرور شود.
6. به منظور مطالعه وکارهای خود،نظم وترتیب خاصی را درون نظر بگیرید.هر روزی کـه کارها را برطبق برنامـه انجام دادید وخوب بود،برای خود تشویقی درون نظر بگیرید.مثلاً خوردن بستنی یـا شیرینی یـا هرفعالیت موردمورد علاقه ی دیگر،اما اگرکارها بـه هر دلیل از جمله تنبلی،ویـا بی نظمـی وبی هدفی انجام شد،برای خود تنبیـهی درون نظر بگیرید که تا کارهاودرس،سرو سامان بگیرد.مثلاً:برای تببیـه خود مـی توان از خوردن غذا یـا مـیوه ی مورد علاقه یـا تماشای فیلم ویـا هرکار مورد علاقه و وقت گیر دیگر،خوداری کرد.
7. سعی کنید ازهمان ابتدا خود را عادت وملزم بـه اجرای برنامـه کنید.www.zibaweb.com
8. قبل از مطالعه وضو بگیرید ودرس را بانام ویـاد خدا شروع کنید.
9. موفقیت ها وپیشرفت های خود راهر چند اندک،در برگه یـا دفترچه ای یـاداشت کنید ودر موقع ناامـیدی یـا...آنـها رامرور کنیدتابه آینده امـیدوار شوید.
10.آن مطالبی را کـه یـاد گرفته ایدخوب هست که بـه دیگران یـاد بدهید و اگری نبود به منظور خود یـا آینـه یـا هر فرد دیگری توضیح دهید.
«کسانی کـه با افکار خوب وعالی دمسازندهرگز تنـهاوبی مونس نیستند.» ( سیدنی)
11.خود را بـه درس خواندن و آن چیزی کـه یـاد مـی گیرید،تشویق کنیدو به منظور ارزش های خود ارزش قایل شویدوبرای حفظ آن کوشا باشید.
12. .سعی نمایید کـه طرح «یـاداشت همراه کتاب»را به منظور همـه کتابهای خود اجرا کنید. بـه این صورت کـه یک برگه کاغذ سفید بـه ابعاد9سانتیمتردر 13سانتیمترآماده کرده وآن را درون اولین صفحه کتاب خود بچسبانید و تمرینـها،سوالهاو کارهایی را کـه برای یـادگیری آن کتاب حتما انجام دهید درون آن بنویسید،تا فراموش نکنید.
«دل منطقی دارد کـه عقل از آن بیخبر است.» (پاسکال)
13.از آنجا کـه خواندن سوره ی قدر و آیـهَ الکرسی نقش بسیـار مـهمـی درون یـادگیری و موفقیت شما دارد،خوب هست که بعد از هرنماز وهمـیشـه این دو را تکرار و مرور کنید و به خدا توکل کنید.
14.هر موقع کـه خسته شدیدو دلتان گرفت وناامـید از هر کار وزندگی شدید قران بخوانید وبه معنی آن توجه کنید.
15.علم را به منظور خود علم بخوانید،نـه به منظور ثروت یـا پز بلکه به منظور دل خود بخوانید وعمل کنید.
16 .مطمئن هستیم درون کار ی کـه شروع کرده اید،موفق خواهید شد چون کـه با یـاری خدا و علاقه بـه پیش مـی روید.
17.فرصتها و لحظه ها را بـه آسانی از دست ندهید،چرا کـه این فرصتها همـیشـه بـه وجود نیـامده و نخواهند آمد. بعد به قول شاعر:اکنون کـه در پیش توام دریـاب،شاید کـه فردایی نباشد.
18.این عبارت را با خط خوش بنویسید ونصب العین خود قرار دهیدوعمل کنید :
«دانایی،توانایی هست وخواستن،توانستن،پس بخوان تابتوانی»
19.برای اینکه درون بین راه بـه خاطر خستگی ویـا هر دلیل دیگر ناامـید از ادامـه راه نشوید،در اولین فرصت، انگیزه خود را درون برگه ای یـادداشت کنید وهر موقع کـه احساس کردید کـه درس خواندن فایده ای نداردآن انگیزه را کـه یـاداشت کرده ایدمرورکرده که تا دوباره جان تازه ای گرفته وبا نیرو ونشاط بیشتر کار را ادامـه دهید.
«هیچ لباسی برازنده تر از تندرستی نیست.» حضرت علی(ع)
20.هر نکته یـا سوالی کـه هنگام مطالعه ی هر درس با آن مواجه مـی شوید را دربرگه ای یـا گوشـه ای از کتاب یـاداشت کنیدودر اولین فرصت آن را ازی کـه مـی داند،بپرسید ویـاد بگیرید.
21.برای یـادگیری بعضی از دروس توضیحی و حفظی مـی توان از روش «بگو وگوش کن» استفاده کرد. بـه این صورت کـه مثلاً:شما چند صفحه ای از مطالب یـا کتاب را مـی خوانید ،سپس آنچه را کـه فهمـیدید،برای یک دستگاه ضبط صوت کـه روشن هست ودر آن نوار کاست هم قرار دارد،توضیح داده،پس از آن،آنچه را کـه گفته اید گوش مـی کنید. با این کار هم مطالب را خوب یـاد مـی گیرید وهم اینکه پی بـه مشکلات خود ونقاط ضعف خود مـی بریدو به منظور از بین بردن ضعفها تلاش بیشتری مـی کنید .
«شکست حتما انرژی خفته را بیدار کند.» (رومن رولان)
22.برای یـادگیری فرمولها ونکات مـهم مـی توانید از روش« نبین واز برکن»استفاده کنید.به این صورت کـه ابتدا آن فرمول یـا نکته مـهمـی یـا عبارتی راکه مـی خواهید از بر کنید درون برگه ای نوشته وبه مدت یک که تا دو دقیقه بـه آن خوب نگاه کنید.سپس چشمـهای خود را بسته وبا دستهای خالی بدون خودکار ومداد آنرا روی هوا بنویسید . با این روش همـه مطالب مـهم بطور مستقیم وارد حافظه بلند مدت شده و خیلی دیر فراموش مـی کنید.در روزهای بعد اگر آن مطلب را فراموش کردید بـه آن نگاه کنیدوبه همان صورت یـاد شده تمرین وتکرار کنید که تا برای همـیشـه سبز شود وهرگز آنرا فراموش نکنید.
23.روش G5روشی دیگر به منظور یـادگیری هست وآن بـه این صورت هست که مطالبی را کـه خلاصه کرده ونت برداری کرده ایدبه صورت سوال وجواب درون آورید ودربرگه های کوچکی«فیش های مخصوص»یـاداشت کرده وآنـها رادر معرض دیدخودقرار دهید.مثلاً:یک گیره ی لباس درکنارآینـه ایکه روز بـه آن نگاه مـی کنید،نصب کنیدوهر چندروزیکبارمطالب آنراعوض کنیدوزمانیکه چشمتان بـه این مطالب افتادآنـها رامرورکنیدتاهرگزآنـهارافراموش نکنید.
« تندرستی درون کم خوراکی و گرسنگی است.» حضرت علی (ع)
24.روش «اداره فکرویـادگیری مادام العمر»روشی دیگر به منظور یـادگیری است.به این صورت کـه شما مـی توانید بعضی ازصفحه های کتاب یـا نکات خلاصه شده خود را درون مکانـهایی کـه حتی لحظات کمـی نیز درون آنجا حضور دارید مانند...به گیره نصب کنیدودر مدت کوتاهی کـه در آنجا هستید،آنـها رامرور کرده ویـادبگیرید.
25.همـه این روشـها آزمایش شده هست وامتحان خود را بعد داده اندوجزو مـهمترین روشـهای یـادگیری هستندکه همـه ی این هابه تلاش مستمروکوشش پیوسته شما را بستگی دارد بعد سعی کنیدهمواره ازیک یـادو روش ذکر شده استفاده کنیدومطمئن باشیدکه موفق خواهید شد.
26.خودتان راباورکنید.یعنی اینکه باور کنیدکه مـی توانید.مگرشمااز دیگران چه کم دارید؟اراده وتصمـیم موفقیت کـه دارید،پس چرااز آن بـه خوبی استفاده نکنید؟
27.نمونـه سوالهای امتحانی سالهای گذشته راپیدا کنید پاسخ آنـها راهم پیدا کرده وبنویسیدویـادبگیرید،چراکه حداقل 40درصدسوالها از سوالهای سال گذشته هست ودیگر این کـه شما بانمونـه سوال هاآشنا مـی شوید کـه هنگام مطالعه چه قسمت هایی را بیشتر مطالعه کنید ونکات مـهم کدام قسمتها هستند.
28.برنامـه درسی شبکه ی آموزشی تلویزیون راپیدا وبررسی کنیدوببینیدکه درسهای موردنظرشمارا درچه ساعاتی پخش مـی شود.آن را خوب نگاه کنید حتی اگرمربوط بـه دوره راهنمایی باشد.بدون شک مفیدفایده واقع خواهدشد.(کلاس خصوصی رایگان)
29.از فیلم های آموزشی کـه درباره ی درس هایی همچون ریـاضی،عربی،زبان،دینی وقرآن فلسفه ومنطق و...که موجود مـی باشد استفاده کنید.
30.درس جغرافی را با نقشـه یـاد بگیریدواز نقشـه های گنگ استفاده کنید که تا مطالب بخوبی درون ذهن شما جاسازی شود.
31.در جلسه امتحان که تا آخرین لحظه بنشینید وخوب هم فکر کنید چرا کـه به قول معروف از این ستون که تا آن ستون فرج است.
«هر روز چنان زندگی کن کـه گویی عمری جاودان داری» (مارسوس)
32.پاسخ همـه سوالات را دربرگه امتحانی بنویسید وهیچ سوالی را بدون پاسخ نگذارید.هرچندکه اشتباه پاسخ بدهیدچرا کـه همـین پاسخ شما از بی هیچی بهتر است.اگر هم ندانستید کـه چه بنویسیدهمان سوال را دوباره تکرار کنید ودر باره کلمـه های سوال توضیح دهید.
33.سعی کنید از همـین آغاز،خودتان را طوری عادت دهیدکه درس خواندن ومطالعه بهترین تفریح وسرگرمـی باشد وبا آن خستگی های روزانـه تان را ازبین ببرد.
34.«کتاب»بهترین دوست شما باشدو هرجا کـه مـی رویدتنـها نرویداورا هم با خود بـه مـهمانی ها ومحل کار و...ببرید وبه جای وقت تلف با این و آن با کتاب صحبت وم کنید.این کارشدنی هست از فلش کارت وکتابهای کوچک جیبی مـی توانید استفاده کنید.
35.«کینـه ای از هیچ بـه دل نگیرید»دل دریـایی داشته باشیدوهمـه راببخشید.چراکه گذشت ومردانگی خصلت مردان بزرگ است.www.zibaweb.com
«ساده ترین درس زندگی این است:هرگزی رامـیازار»
(ژان ژاک روسو)
۳۶.همچون گذشته وهمـیشـه،در کارهایتان صداقت داشته باشیدتا موفق شوید.چرا کـه صداقت وراستی بزرگترین سرمایـه هست که ما رابه موفقیت وخوشبختی مـی رساند.
37.در زندگانی کاری و درسی کـه دارید،به فکردیگران نیز باشید وبه آنـهاکمک کنید که تا دیگران نیز بـه فکر شما باشندوبه شما کمک کنند،یعنی این کـه هرجا کـه هستید وبه هرجا کـه رسیدید،خدمت خدا وخلق خدا را فراموش نکنید.
38.گویند چو با مانشینی ما شوی،با گل نشینی گل شوی،باخار نشینی خار شوی. بعد هر کـه نشست وبرخاست کنی؛مثال همان مـی شوی.پس خوب هست که درون زندگی با آدم های خوب واهل علم نشست و بر خاست کنید که تا شما نیز جزو خوشبخت ترین هاوبهترین هاشوید.
39.همواره ازی کـه از اوعلم مـی آموزید،تشکر وسپاسگذاری کنید که تا اونیز بتواند از آنچه کـه مـی داند،بهترینش را دراختیـارتان بگذارد.
40.آخرین ومـهمترین نکته درون یـادگیری علم ودانش این که:خدارا هرگز فراموش نکنیدو هر کاری راکه مـی خواهیدآغاز کنیدبا نام ویـاد خداباشدتاخداوندشما را درون ادامـه ی راه یـادگیری بهتر یـاری مـی کند.خدای رانیزشاکروسپاسگذارباشیدچراکه:شکر نعمت نعمتت افزون کند.
به نقل از ماهنامـه نگاه
http://hamra.blogfa.com/
***********************
80 نكته مـهم درون تدريس موفق
آسيب شناسي مطالعه درون دانش آموزان و شيوه هاي كنترل آن
www.zibaweb.com
سایرمطالب مرتبط با آموزش و پرورش ،معلمـین،مشاوران، کلاس درس ، روش های تدریس و مدیریت
_صفحه اصلی سایت زیبا وبwww.zibaweb.com
.
[راهنمای روشـهای صحیح مطالعه و به یـادسپاری مطالب و جلوگیری ... شعر توجه به داخل]نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Sat, 24 Nov 2018 05:53:00 +0000